سوره مبارکه بقره - آیه 257

خداوند با مؤمنین است یار

                       بود یاور مومنان کردگار

کند مؤمنان را ز ظلمت برون

                   سوی روشنایی شود رهنمون

کسانی که گشتند کافر به دین

                   بود دیو و شیطانشان همنشین

که خارج نماید کسان را ز نور

                   در اندازد ایشان را به ظلمات دور

از اصحاب نارند ایشان تمام

                   بسوزند در آتش آن مدام

--------------------------------------------------------------------------

برای وضوح بیشتر بر روی تصویر زیر کلیک نمایید

--------------------------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------------------------

سوره بقره - آیه 257 :

  اللّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُواْ یُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّوُرِ وَالَّذِینَ کَفَرُواْ أَوْلِیَآؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُوْلَـئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ

ترجمه آیه:

خدا دوست و کارساز مؤمنان است آنان را از تاریکیها به روشنایى مى‏برد. و کسانى که کافر شدند دوستان و کارسازانشان طاغوتهایند، آنها را از روشنایى به تاریکى مى‏برند. اینان دوزخیانند و همیشه در آن باشند.

تفسیر آیه :

نور ایمان و ظلمات کفر با اشارهاى که در مساله ایمان و کفر و روشن بودن حق از باطل و راه راست از مسیر انحرافى در آیه قبل آمده بود در اینجا وضع مومنان و کافران را از نظر راهنما و رهبر مشخص مى کند، مى فرماید: خداوند ولى و سرپرست کسانى است که ایمان آورده اند (الله ولى الذین آمنوا). و در پرتو این ولایت و رهبرى آنها را از ظلمتها به سوى نور خارج مى سازد (یخرجهم من الظلمات الى النور). لغت ولى چنانکه بعدا به طور مشروح در ذیل آیه انما ولیکم الله و رسوله … <498> خواهد آمد در اصل به معنى نزدیکى و عدم جدائى است به همین جهت به سرپرست و مربى و راهبر ولى گفته مى شود، به دوستان و رفقاى صمیمى نیز این واژه اطلاق مى گردد اما روشن است که در آیه مورد بحث به معنى اول است و لذا مى فرماید: ((خداوند که ولى مومنان است آنها را از تاریکى ها به نور هدایت مى کند)). ممکن است گفته شود که هدایت مومنان از ظلمتها به نور تحصیل حاصل است ولى با توجه به سلسله مراتب هدایت و ایمان روشن مى شود که چنین نیست زیرا مومنان در مسیر هدایت و قرب الى الله ، شدیدا محتاج راهنمائیهاى الهى در هر مرحله هستند، و نیازمند هدایتهاى او در هر قدم و در هر کار و برنامه اند، درست شبیه آنچه شبانه روز در نمازها مى گوییم : اهدنا الصراط المستقیم ، ((خدایا پیوسته ما را به راه راست هدایت فرما)). سپس مى افزاید: ((اما کسانى که کافر شدند، اولیاء آنها طاغوت (بت و شیطان و افراد جبار و منحرف ) هستند که آنها را از نور به سوى ظلمتها بیرون مى برند)) (و الذین کفروا اولیاوهم الطاغوت یخرجونهم من النور الى الظلمات ). ((به همین دلیل آنها اهل آتش اند و براى همیشه در آن خواهند بود)) (اولئک اصحاب النار هم فیها خالدون ). 1 - تشبیه ((ایمان )) و ((کفر)) به ((نور)) و ((ظلمت )) رساترین تشبیهى است که در این مورد به نظر مى رسد نور منبع حیات و همه برکات و آثار حیاتى و سرچشمه رشد و نمو و تکامل و جنبش و تحرک است نور آرام بخش و مطمئن کننده و آگاه کننده و نشان دهنده است در حالى که ظلمت رمز سکوت و مرگ ، خواب و نادانى ، ظلالت و وحشت مى باشد ایمان و کفر نیز چنین هستند. 2 - نکته دیگر این که : در این آیه و آیات مشابه آن در قرآن مجید ظلمت به صیغه جمع آورده شده (ظلمات ) و نور به صیغه ((مفرد)) و این اشاره به آن است که در راه حق هیچگونه پراکندگى و دو گانگى وجود ندارد بلکه سراسر وحدت و یگانگى است . مسیر حق مانند خط مستقیمى است که میان دو نقطه کشیده شود که همیشه یکى است و تعدد در آن ممکن نیست . ولى باطل و کفر مرکز انواع اختلافها و پراکندگیها است حتى اهل باطل در باطل خود هماهنگ نیستند و وحدت هدف ندارند درست مانند خطوط انحرافى است که در میان دو نقطه کشیده مى شود که تعداد آن در دو طرف ((خط مستقیم )) بى شمار و نامحدود است . این احتمال را نیز بعضى داده اند که صفوف باطل نسبت به اهل حق زیادتر است . 3 - ممکن است گفته شود که کفار نورى ندارند که از آن خارج شوند، ولى با توجه به اینکه نور ایمان در فطرت همه وجود دارد این تعبیر کاملا صحیح به نظر مى رسد. 4 - ناگفته پیدا است که خداوند نه به اجبار مومنان را از ظلمات (گناه و جهل و صفات رذیله و دورى از حق ) به نور خارج مى کند و نه کفار را به اجبار از فطرت توحیدى بیرون مى برد بلکه اعمال آنها است که ایجاب چنین سرنوشتى را از سوى پروردگار مى کند. 

پاورقی :

498-سوره مائده ، آیه 55.

منبع :

تفسیر نمونه.